Pertsiana jaisten duen azkena

Irudi batzuk hain egunerokoak direnez, ez dirudite kaltegarriak izan behar dutenik, bizitza osoan ikusi izan ditugu-eta. Horietako bat da merkatari bat, farmazialari bat edo tailer txiki bateko jabea lokaleko pertsiana metalikoa ixten egunaren amaieran. Metalaren soinua gidetan zehar igarotzen ari denean, lana amaitu dela ulertzen da. Baina, behin baino gehiagotan, eguneroko keinu horrek istripu larri batekin amaitu du.

Izan ere, ohitura mekanikoa baino gauza arriskutsuagorik ez dago, indarra eskatzen duelako, egunero errepikatzen delako eta segurutzat jotzen delako.

Ondo gogoan dut duela urte batzuk Osalaneko teknikari batek kontatu zigun kasu bat. Biltegi txiki bateko langile batek hiru metrotik gorako zabalerako pertsiana bat jaisten zuen arratsaldero, astuna eta doitasun gutxikoa. Egun batean, ardatza bat-batean askatu eta orria gillotina bat balitz bezala erori zen. Eskuekin geldiarazten saiatu zen. Ondorioz, haustura anizkoitza eta tendoietako lesio bat izan zituen. Hilabete luzez lanera joan gabe egon behar izan zuen. Ez zen zorte txarrik izan, baizik eta mantentze-lanik gabeko pertsiana bat eta gehiegizko konfiantza.

INSSTren arabera, ate eta pertsiana automatikoekin edo eskuzkoekin harrapatuta gertatzen diren istripuak ohikoenak dira denda eta tailer txikietan. Nahiz eta industriako estatistiketan beti ez nabarmendu, oso larriak izaten dira; pisuak, inertzia-efektuak eta ixteko abiadurak arriskua biderkatzen dute. Osalanek gida askotan ohartarazi du: pertsianak, ate handiak eta itxitura biribilgarriak “lan-ekipamenduak” dira ondorio guztietarako, eta, beraz, 1215/1997 Errege Dekretuaren eta makinen segurtasunari buruzko 1644/2008 Errege Dekretuaren baldintzak bete behar dituzte.

Baina ez dut uste oso ausarta denik esatea merkataritza-lokaletan eta tailer txikietan jarritako pertsiana-kopuru handi batek ez duela ez CE markarik, ez oztopoak detektatzeko gailurik, ez euste-sistemarik, ardatzak edo konpentsazio-malgukiak huts eginez gero libre jaistea eragozteko.

Instalatu, erabili eta ahaztu egiten dira, harik eta egun batean norbait eskuarekin edo oinarekin “pixka bat laguntzen” saiatu eta eguneko keinurik ohikoena harrapatze-istripu bihurtzen den arte.

Osalanen, esku, besaurre eta baita buruen harrapaketa-kasu batzuk ere dokumentatuta dituzte, bereziki sentsorerik ez zuten edo zelula fotoelektrikoa lerrokatuta ez zuten pertsiana automatikoetan. Halaber, gauza bera gertatzen da eskuz ixten direnen kasuan, haien malgukiak desorekatu zirelako, orria bat-batean erortzea bultzatuz. Horietan guztietan, patroia errepikatu egiten da: prebentziozko mantentze-lanik ez izatea, eskuz manipulatzea eta babes-neurririk eza.

Izan ere, pertsiana batekin harrapatzeko arriskua ez dago soilik pisuan edo erorketan, baita ardatzaren biribilkatzean, hatzek xaflan jasaten duten atximurrean edo arropa edo ilea herrestatzean ere.

Duela urte batzuk, langile batek lesio larriak izan zituen berokia katigatuta geratzean, pertsiana automatiko baten jaitsiera geldiarazten saiatzen ari zela, karrera-amaiera programatuta ez izateagatik. Ekipoak, gainera, ez zuen “gizona bertan” botoirik; hau da, ibilbide osoan botoia sakatuta edukitzera behartzen duena. Automatismo zaharreko itxiera bat zen, ate bat makina arriskutsu bat izan zitekeela inork pentsatzen ez zuenean instalatutakoa.

Hori dela-eta, INSSTek eta Osalanek behin eta berriz azpimarratzen dituzte istripu gehienak saihestuko lituzketen hiru gako soil: baimendutako langileek aldizka mantentze-lanak egitea (gutxienez urtean behin) eta segurtasun-sistema egiaztatzea: sentsoreak, erorketa-balaztak eta karrera-amaierak, bertan izatearen eta erabilera arduratsuaren botoiak, orria eskuz behartu gabe eta mugimenduak irauten duen bitartean azpian egon gabe.

Eta, beti bezala, prestakuntza eta informazioa. Langile askok ez dakite pertsiana segurtasun-araudi espezifikoa duen “lan-ekipamendua” dela. Barrera fisiko hutsa dela uste dute eta ez energia metatuta duen sistema mekaniko bat. Eta energiak, baita egunerokotasunean ere, askatu nahi izaten du beti.

Duela urte batzuk, familiako enpresa txiki bat bisitatzera joan nintzen, eta biltegiko pertsianaren botoien ondoan itsatsita zegoen ohar bat deigarria iruditu zitzaidan:

“Ez jaitsi oinarekin. Ez utzi objekturik azpian. Ez eutsi eskuarekin. Topera iritsi arte itxaron”.

Arduradunari galdetu nion, eta susto bat izan ondoren jarri zutela esan zidan; alegia, ontzi-kaxa ba erreian sartuta geratu zen, eta jaistera behartzean, goiko xafla tolestu eta trabatu egin zen. “Esku bat izan zitekeen”, esan zidan, bizkarrari eraginez.

Kartel soil horrek edozein ikastarok baino gehiago balio du, prebentzioa botoia sakatu aurretik hasten dela egunero gogoratzen badu.

Arazoa, funtsean, kulturala da. Duela hogei urte autoa garaje barruan mugitzeko uhala jartzea inork pentsatzen ez zuen bezala, gaur egun pertsianak jaisten jarraitzen dugu oin bat zapaldu edo mahuka harrapa diezaguketela pentsatu gabe. Eta okerrena da, istripu horiek ikusgarriak ez direnez, oharkabean gertatzen direla.

Harik eta egun batean norbait zauritu eta denok gogoratzen dugun arte malguki baten indarrak edo altzairu biribilduaren pisuak erraz gainditzen duela giza beso baten indarra.

Hurrengo batean norbait pertsiana metaliko bat ixten ikusten baduzu, ondo begiratu: ea zer keinu egiten duen tiratzeko, lama gidatzen duen eskuari erreparatu, ea zer-nolako konfiantzarekin egiten duen. Une horrek —eguneko azkenak— ez luke arriskutsuena ere izan behar.

Agian “pertsiana jaistea” egunaren amaiera dela pentsatzeari uzteko garaia da; ikus dezagun arreta, mantentze-lana eta errespetua eskatzen dituen arrisku-operazio bat bezala.

Azken finean, pertsianek ez dute presarik. Guk bai. Eta presa, beti bezala, prebentzioaren etsairik okerrena da.

 

Luis Blanco Urgoiti

AVEQ-KIMIKAko idazkari nagusia