Konfiantzaren bertigoa

Txikia nintzela, nire ikastetxea mendi-hegal batean eraikita zegoen, eta lur-erauzketa bateko mailarik baxuenean aurkitzen zen. Goiko terrazan, institutu bat zegoen. Gaztelu eskuraezina. Guretzat debekatutako lekua… “handiagoen lekua”.

Horma bertikalean zulatutako eskailera batek hezkuntza-etapa bat eta bestea lotzen zituen. Baina burdin hesi sendo, altu eta urdinez margotutakoa zegoen bertan, giltzarrapo lodi batekin itxita, eta bien arteko igarobidea debekatzen zuen. Guretzat, 4. edo 5. mailan geundenean, abenturarako deia zen hura, gainditu beharreko erronka, igo beharreko Everest oso bat. Hainbesterainokoa zenez guretzat, jolas-ordu bakoitzean institutuko patioa igo eta erasotzea nolakoa izango zen imajinatzen genuen, eta helduak heroiak bezala hartuko gintuzten.

Eta egiteko modukoa ikusten genuen, finkaren alboetan, perimetroko hesiak igotzeko aukera ematen baitzuen.

Beraz, udaberriko goiz batean, besteok zelatan geundela, bi esploratzaile ausartenak igotzen hasi ziren. “Hau egina zagok”, esan zuen Danik, hesiraino igo zen eta, bi metroko altueran zegoen erlaitz batera iritsi nahi izan zuenean, irrist egin eta bizkarrez erori zen hondarrezko zorura. Segundo batzuetan mugitu gabe egon zen, lurrean etzanda, eta denok begira geratu ginen.

• Hil egin da – esan zuen Juanek segurtasunez.

Anbulantziak etorri behar izan zuen, eta Dani ospitalera eraman zuten. Handik egun batzuetara itzuli zenean, gure izugarrikeriarako, pixa odolarekin egin zuela kontatu zigun. Ez zuen beste ondoriorik izan, ez zuen hezurrik hautsi, baina sustoa ikaragarria izan  zen.

Gutako inork ez zuen berriro igotzerik pentsatu. Nahikoa izan zen susto hura Osalanek oraindik ere bere material guztietan errepikatzen duen zerbait ulertzeko: ez dago oso goitik erori beharrik min handia hartzeko.

Urtetik urtera, maila desberdinetako erorikoak dira oraindik ere industrian gertatzen diren istripu larri eta hilgarrien kausa nagusietako bat. INSSTen datuen  arabera, laneko istripu hilgarrien %20 inguru dira. Eta hori altuerako lanei, bizi-lerroei, arnesei, plataforma jasotzaileei eta lan-baimenei buruz hitz egiten hainbat hamarkada daramatzan herrialde batean. Zer ari da huts egiten?

Beharbada, eskolako horma hartan bezala, ez gaitu arriskuak galtzen, konfiantzak baizik. Norbaitek hogei urte daramatzanean egitura batera igotzen, pasabide batean balbulak berrikusten edo nabe batean argiak aldatzen, arriskuak ez du arrisku-itxura duenik. Eguneroko bihurtzen da, eta errutina prebentzioaren etsairik handiena da.

INSSTek honela definitzen du maila desberdineko erorikoa: “sostengu-azalerarekiko kontaktu-galera, desplazamendu bertikalarekin”; arau-esparrua,  berriz, garbia da aplikatu beharreko neurriei dagokienean. Baina industria-errealitatea egoskorra da: askotan istripuak ez dira gertatzen araurik ez dagoelako, aplikazio sistematikoa falta delako baizik.

Garai batean, lantegi batzuetara egiten ziren bisita batzuek nahiko beldur ematen zuten: paletekin inprobisatutako eskailerak, andelera “une batez bakarrik” eta arnesik gabe igotzen ziren langileak, “non katigatu ez zegoelako”, erretiratutako barandak sarbidea errazteko, baina inoiz berriro jarri ez zirenak. Horiek guztiak beren esperientzian, orekan edo “bi minutu besterik ez dira” esamoldean fidatzen ziren. Baina fisikak ez du esperientziaz edo minutuez ulertzen: grabitateaz ulertzen du, eta grabitateak ez du barkatzen.

Albiste ona da erorketen prebentzioa oso aztertuta dagoela eta irtenbideek funtzionatu egiten dutela. Prebentzio-ekintzaren printzipioak ordenan aplikatu behar dira:

1. Arriskua ezabatzea, ahal den guztietan altuerako lanak saihestuz.
2. Metodoa ordezkatzea eta lana eremu seguruetatik egiteko ekipoak edo instalazioak diseinatzea.
3. Taldea babesteko, barandak, plataformak, bizi-lerroak, sareak, markesinak edo estalki erresistenteak jartzea.
4. Banaka babesteko, arnesak, kaskoa, oinetakoak eta arropa egokia eta ainguraketa ziurtatuak erabiltzea, beste aukerarik ez baldin badago.
5. Eta, azkenik, prestatzea eta gainbegiratzea, Norbera Babesteko Ekipoek (NBE) ez baitute balio behar bezala erabiltzen ez badira.

Hala ere, zifrak ez dira nahi genukeen bezala jaisten. Beharbada fede gehiegi izaten jarraitzen dugu prebentzio-hierarkiaren beheko aldean, ekipoan eta ez diseinuan, zuzenketan eta ez plangintzan. Arnes batek bizitzak salbatzen ditu, bai, baina arnesik onena da jarri behar ez den hura, lana arriskurik gabe egiteko pentsatuta baitago.

Duela gutxi, mantentze-lanetako arduradun batek esan zidan lantegian altuerako gertakariak ia zerora murriztu zituztela neurri batekin: aldizkako esku-hartzearen puntu guztiak berrikustea eta sarbideak berriz diseinatzea. Ez zuten arnes garestiagorik erosi, ezta ikastaro gehiago egin ere; pasabideak, plataformak eta barandak jarri zituzten. “Ohartu ginen jendea ez zela erortzen NBEak erabili nahi ez zituelako -esaten zidan-, baizik eta sarbideak gaizki pentsatuta zeudelako”. Horixe da, ziurrenik, irakaskuntzarik erabilgarriena: prebenitzea ez da zaintzea, gauzak gaizki egitea ezinezkoa izateko diseinatzea baizik.

Hala ere, giza osagaiak ezinbestekoa izaten jarraitzen du. Nekea, presa edo gehiegizko konfiantza hor daude. Hori dela-eta, bizipen-prestakuntza azpimarratzen dugu hainbeste, simulazioak eta ariketa praktikoak. Izan ere, gauza bat da bi metroko eroriko bat hilgarria izan daitekeela jakitea, eta oso bestelako bat arnes batean gorputza bat-batean nola gelditzen den sentitzea eta “erorketa-faktoreak” benetan zer esan nahi duen ulertzea.

Ikuspegi hori aintzat hartu duten enpresek ondo dakite: prebentzio-kultura ez da inposatzen, esperimentatu egiten da. Eskolako horman hartutako susto haren antzera, ez da inoiz ahazten.

Agian, horregatik, altuerako lanak prebentzioaren metafora egokiak dira oro har: guztia oreka mantentzea da, gaizki jarritako konfiantzazko segundo batek oina galtzea eragin diezagukeela ahaztu gabe. Bertigoa ez baitator behera begiratzetik, erorikoa beti ziurtasun batekin hasten dela ahaztetik baizik: “hau egina zagok“.

 

Luis Blanco Urgoiti

AVEQ-KIMIKAko idazkari nagusia